In veel artikelen en websites worden de termen veranderen en transformatie in één adem genoemd. Men heeft het dan over organisatieverandering of –transformatietrajecten. Volgens de auteurs gaat het dan in hun zienswijze over hetzelfde. In dit artikel breng ik dit misverstand niet alleen aan het licht, maar vereenvoudig het en plaatst het weer in de juiste context.
Volgens Van Dale betekent het woord veranderen ‘anders maken; wijzigen. Transformatie betekent ‘omvorming’, ‘gedaanteverandering’. Gouillart en Kelly (1996) definiëren bedrijfstransformatie als het geïntegreerde herontwerp van de genetische architectuur van het bedrijf, te bereiken door gelijktijdig -doch in verschillend tempo- te werken aan vier facetten: herkaderen (andere opvatting over wat het kan bereiken), herstructureren (fit maken voor prestatie en concurrerend vermogen), revitaliseren (groei door het lichaam van het bedrijf in contact brengen met zijn omgeving) en vernieuwen (vaardigheden van nieuwe doelbewustheid van de mensen).

Ten Have, Ten Have en Janssen (2009) baseren op Peter Drucker zijn ‘Theory of the Business’ acht soorten veranderingen. De vraag is steeds of een onderdeel daarvan wel of niet ter discussie staat. Bij verbeteringen gaat het om bestaande doelstellingen in een bestaande setting beter te realiseren. Herijking gaat uit van veranderingen waarbij bestaande of nieuwe praktijken worden ingezet die in lijn zijn met de bestaande mindset om nieuwe doelen en resultaten te behalen. Bij totale transformatie (vernieuwing) gaat het om veranderingen waar de mindset ingrijpend veranderd moet worden.

Daarmee is bij transformatie sprake van een discontinue verandering. Volgens Ten Have, Ten Have en Janssen (2009) leidt een transformatiestrategie tot een zoekproces waarin bijvoorbeeld ondernemers of professionals via cocreatie met klanten, eigen creativiteit en experimenten nieuwe wegen zoeken.

Organisatieverandering is te positioneren als aards, het betreft het wijzigen van de uiterlijke verschijningsvorm. Veranderen heeft dan betrekking op het object, het is object refererend. Bij een organisatieverandering worden bepaalde kwaliteiten van het object organisatie gewijzigd, zoals de structuur, technologie of sterker nog de strategie van een organisatie. Echter de essentie, het hart van de organisatie, blijft hetzelfde. Dat zijn dan meer de objectgerichte veranderingen.

Transformatie echter raakt aan de kern of het wezen van de organisatie. Transformatie gaat de diepte in, heffen een onderliggende ordening, een image of identiteit op, en creëert een nieuwe orde. Transformatie is dan zelfrefererend. Voorbeelden van transformatie die in de afgelopen decennia hebben plaatsgevonden in de markt van fototoestellen en zo ook aanverwante markten als afdrukken en filmrolletjes. Door de digitalisering heeft deze gehele keten een omslag gemaakt. Om faillissement te voorkomen heeft er een ware transformatie plaatsgevonden. Bedrijven zaten met hun producten aan het einde van hun levenscyclus en hebben nieuwe wegen moeten zoeken om het voortbestaan zeker te stellen. Denk ook aan de markt voor atlassen en wegenkaarten.Bij transformatie verandert dus niet alleen het object, de organisatie of het product, maar ook de mindset, de mentale instelling.