• Contact

    Berry de Vos
    Ringweg 53
    6141 LM Limbricht
    Tel: 06-46878701

  • Contact formulier

    Thanks!

    Bedankt voor uw e-mail. Ik neem zo snel mogelijk contact met u op.

    error key Required fields not completed correctly.

  • open panel

Bent u een alfaleider?

Te veel daadkracht, eerzucht en inzet zijn ook niet goed

Bestuursvoorzitter en ceo van Amazon Jeff Bezos wordt geroemd als een van de prominentste ‘captains of industry’. Hij heeft charisma, een briljant zakelijk inzicht en gedurfde innovatieve ideeën. Achter Bezos’ daden liggen doorzettingsvermogen en een onwankelbaar gevoel van waar hij heen wil. Voor veel mensen vormen zijn gang naar de top en zijn belangrijke rol bij de groei van onlinehandel een bron van inspiratie. Maar de werknemers van Amazon hebben de andere kant van deze dynamische leider leren kennen.

Werken voor Bezos is nogal een uitdaging. Hij is een typische alfaman: ongevoelig, prestatiegericht en onvoorstelbaar koppig. Men weet dat hij zich ontzettend ergert als de dingen niet zo gaan als hij dat wil, en aan zijn normen voldoen lijkt soms op een mission impossible.

Hoe meer druk Bezos voelt om een prestatie neer te zetten, hoe minder constructief en uitdagend zijn leiderschapsstijl wordt. Dan is er eerder sprake van intimidatie en zelfs (verbaal) geweld. Iedereen kent zijn woedeaanvallen als er iets niet klopt — een gevolg van zijn totale geloof in klantenservice — en zijn demoraliserende uitspraken, zoals ‘Waarom verpest je mijn leven?’, ‘Oh sorry, heb ik vandaag soms mijn domheidspillen geslikt?’ of ‘Dit memo is zeker door het B-team geschreven. Kan iemand mij het document van het A-team geven?’

In zijn dynamische, op getallen gebaseerde bedrijfscultuur, is weinig tijd voor een vriendelijk woord. Hij staat er zelfs om bekend dat hij een vergadering verlaat als mensen niet snel genoeg tot de kern komen. Mensen die voor hem werken en dus met zijn alfagedrag te maken krijgen, zijn constant bang. De klanten van Amazon profiteren van deze darwinistische, prestatiegerichte cultuur, maar er wordt een prijs voor betaald: ondergewaardeerd en gedemoraliseerd personeel.

Onderneming naar de afgrond

Er zijn heel veel succesvolle vrouwelijke leiders, maar meestal zijn ze niet zo intimiderend en ruw als de typische alfa, die over het algemeen mannelijk is. De term ‘alfamannetje’ komt trouwens uit de dierenwereld. Daar zijn de alfa’s de dieren met de hoogste positie in een bepaalde groep. Binnen de gemeenschap zijn zij het waar de anderen een voorbeeld aan dienen te nemen. Zij zijn de baas. Zij krijgen het beste voedsel en hebben voorrang bij seks.

Als we bijvoorbeeld naar groepen gorilla’s kijken, dan zien we dat elke direct of indirect als een bedreiging op te vatten beweging in de richting van de zilverrug — die de baas is — als een onaanvaardbare dreiging wordt opgevat. Die ‘dreiging’ moet op beslissende en woeste wijze worden bezworen.

Bij de homo sapiens gaat het net zo. Alfa’s moeten de baas zijn, anders zijn ze niet gelukkig. Over het algemeen zijn ze autocratisch, meten ze zich in alles met anderen, en zijn ze heel resultaatgericht. Ze verlangen topprestaties van zichzelf en van anderen. Met moed, vertrouwen, onvermoeibare energie en een vechtersmentaliteit voeren ze anderen aan in de concurrentiestrijd en in crisissituaties. Door hun grote verantwoordelijkheidsgevoel kan een organisatie tot grote hoogten stijgen. Maar de karaktertrekken die alfa’s zo bijzonder maken kunnen de onderneming ook naar de afgrond voeren.

Destructieve overmoed

Neem overmoed. De buitengewone kracht van alfa’s wordt een tragische tekortkoming, in het bijzonder als ze door hun excessieve narcisme hun eigen beperkingen niet inzien. Omdat ze vaak een gebrek aan emotionele intelligentie hebben en hun eigen behoeften centraal stellen, zijn inleving in de gevoelens van andere mensen of iets vanuit het perspectief van een ander bekijken niet hun sterkste punten. Door de eenzijdige focus, de fanatieke drang om de beste te zijn, het ongeduld jegens anderen, en een gebrekkige zelfbeheersing bij woedeaanvallen worden hun interpersoonlijke relaties vaak bedreigd.

Als de druk groter wordt, verandert de leiderschapsstijl van een alfa: niet langer constructief en uitdagend, maar eerder intimiderend en zelfs op (verbaal) geweld uitlopend. In veel gevallen hebben mensen die voor alfaleiders werken een laag moreel, hoog verzuim, veel stress en last van burn-out. Gegeven het disfunctionele gedrag van alfa’s is het geen verrassing dat bedrijven die door destructieve alfa’s worden geleid gemakkelijk ten onder kunnen gaan.

Zorgzame houding

Heeft het alfaleiderschap gegeven de hoge organisatorische kosten die er voor bedrijven mee samenhangen, zijn beste tijd gehad? Moeten we naar alternatieve modellen uitkijken?

Interessant is dat de meest naaste familieleden van de homo sapiens niet de gorilla’s met hun alfamannetjes zijn, maar de bonobo’s (ook wel bekend als dwergchimpansees), die in een matriarchale sociale structuur leven. Wij mensen hebben niet minder dan 98,7% van ons DNA gemeen met bonobo’s, die sociale netwerken (in het bijzonder vriendschappen met andere vrouwelijke groepsleden) opbouwen, onderhouden en gebruiken om met spanningen om te gaan.

In tegenstelling tot het ‘vluchten of vechten’-gedrag van het alfamannetje kiezen vrouwen, net als de vrouwtjes bij de bonobo’s, volgens sommige onderzoekers voor ‘zorgzaam en sociaal’, waarmee een zorgzamere houding wordt bevorderd in plaats van een ruziënde en gestreste houding.

Gegeven onze nauwe, evolutionaire relatie met onze bonobovrienden zou het standaardgedrag in een organisatie tegenwoordig misschien niet-alfa, bèta dus, moeten zijn. Bèta’s zijn vaak betere teamspelers en zien liever een klimaat waarin coaching een plek heeft: een essentiële karakteristiek van de moderne organisatie waar matrixstructuren en virtuele teams een realiteit zijn.

De gorilla versus de bonobo

De alfa is het dier met de hoogste positie binnen de groep. Aan hem dienen de anderen een voorbeeld te nemen. hij is de baas, krijgt het beste voedsel en heeft voorrang bij seks. Elke beweging in de richting van het dominante mannetje die direct of indirect op te vatten is als een bedreiging, ziet het leidende mannetje — de zilverrug — als een onaanvaardbare dreiging die op beslissende en woeste wijze moet worden bezworen.

Bonobo’s hebben een matriarchale sociale structuur, vrouwtjes staan het hoogst in de rangorde. Bonobo’s gaan om met spanningen door sociale netwerken, in het bijzonder vriendschappen met andere vrouwelijke groepsleden, op te bouwen, te onderhouden en te gebruiken. Er bestaat bij bonobo’s wel een sociale hiërarchie, maar de plaats binnen die rangorde speelt een minder belangrijke rol dan bij andere mensapen.

Verandering kan moeilijk zijn

De verandering van de status quo kan echter moeilijk zijn. Een alfa vindt dat hij alles zelf moet kunnen, en vindt het moeilijk om hulp te vragen. Als een alfamannetje iets toegeeft, komt hij in een kwetsbare positie terecht. Dan voelt hij zich zwak. Dus dan is de vraag hoe we die houding kunnen veranderen.
Bij een alfa zijn excessieve stress, een burn-out of een totale instorting extreme katalysatoren in het proces van bewustwording dat er iets moet gebeuren. Maar er zijn andere manieren om door de verdediging van de alfa heen te breken en hem voor het te laat is bij de ontwikkeling van zijn leiderschap te helpen.
In mijn rol als directiecoach waak ik ervoor om alfa’s te veroordelen voor hun ruwe, op kracht gebaseerde gedrag. In plaats daarvan vind ik het nuttiger om me op hun positieve kwaliteiten te richten, hun bestaande sterke punten te verbeteren en van hun beperkingen hun kracht te maken. Ik help de alfa om de ruwe kantjes eraf te vijlen en hem te helpen begrijpen dat jezelf kwetsbaar voelen bij het mens-zijn hoort.
Voor mij is een ervaringsfeit dat de alfa zich ergens diep van binnen toch nog wel een beetje bewust is van zijn zwakheden, sterke punten, zijn angsten en zijn wensen. Om met die elementen van hun persoonlijkheid aan het werk te kunnen, is het belangrijk om eerst vertrouwen en een gevoel van samenwerking op te bouwen. Ik let erop dat alles wat gezegd wordt niet tot confrontatie leidt, en op het zoeken naar oplossingen is gebaseerd.

Intimiderende stijl

Als er eenmaal een zekere mate van vertrouwen is, vind ik het heel behulpzaam om de alfa’s een 360 graden feedback-oefening te geven (waar diepte-interviews bij horen met de mensen met wie zij het meeste contact hebben). Uit dit proces haal ik concrete en specifieke informatie over de ongunstige invloed van hun gedrag op hun collega’s, hun team en hun organisaties. Je moet niet vergeten dat als je gegevens presenteert waaruit hun intimiderende stijl naar voren komt, de cliënt in de verdediging kan schieten en met een zeer botte reactie kan komen. Je moet er dus een tactische ‘dans’ van maken.
Uiteindelijk is het de ambitie waardoor het alfagedrag gedreven wordt, óók het aangrijpingspunt voor verandering. Als alfa’s zich eenmaal realiseren hoe disfunctioneel hun gedrag is, zullen velen van hen er alles aan doen om te proberen effectiever te worden.

Vrij van angst

Voor alfa-achtig gedrag is plaats in organisaties die de gedrevenheid, de wedstrijdmentaliteit en de inzet van zulke leiders nodig hebben. Maar dit moet in balans worden gebracht met leiderschapsmodellen waarin verbinding, een constructieve basis en zorgvuldige vorming voorop staan. Als die balans er eenmaal is, zullen organisaties als Amazon (dat genoemd wordt als een van de stressvolste bedrijven om voor te werken) ontdekken dat werknemers die vrij zijn van angst tot nieuwe hoogten gedreven kunnen worden.

Manfred Kets de Vries is hoogleraar leiderschaps-ontwikkeling aan de internationale businessschool Insead.

Bron: FD 2-7-2016

 
© 2014 Dynamic Change Management | Disclaimer & Privacy